خلع ید و تخلیه

زمانی که مالک یک مال غیر منقول ماننده مغازه، زمین، خانه، بخواهد علیه متصرف غیر قانونی مال خود اقامه دعوا کند و به روند تصرف غیر مجاز متصرف پایان بخشد باید دعوای خلع ید مطرح کند.

تفاوت دعوای خلع ید با تخلیه ید

در دعوای خلع ید نکته مهم مالک بودن خواهان است یعنی باید مالکیت بلامنازع داشته باشد و از طرف دیگر متصرف هم، متصرف غاصبانه یا در حکم غاصبانه داشته باشد.

در این دعوی منشا قرار دادی بین خواهان خوانده وجود ندارد. به عنوان مثال شما صاحب ملکی هستید که 2 سال آن را رها کرده و به خارج از کشور یا شهر دیگری سفر کرده اید.

فردی از این موقعیت سو استفاده میکند و ملک شما را به تصرف خود در می آورد. بعد از مراجعه شما و در خواست شما مبتنی بر تحویل ملک ایشان حاضر به تحویل نیست. در اینجا شما باید با سند مالکیت خود کع نشان می دهد شما صد در صد مالک هستید به شورای حل اختلاف محل وقوع مال غیرمنقول مراجعه کنید و به طرح دعوی خلع ید بپردازید.

اما در دعوای تخلیه ید لزوما نباید خواهان مالک عین مال غیر منقول باشد، بلکه مالکیت نیز کافی است.

دعوای تخلیه ید زمانی مطرح می شود که منشا قرارداد بین خواهان و خوانده وجود داشته باشد.

بنابراین دعوای تخلیه زمانی مطرح می شود که متصرف ماذون است و به صورت قانونی و شرعی شروع شده اما در خلع ید از … در کار نیست و شروع تصرف غاصبانه بوده است.

لازم به ذکر است که در دعوی خلع ید فقط در اموال غیر منقول مطرح می شود ( مال غیر منقول مالی است که برون آسیب زدن به آن قابلیت جابجایی نداشته باشد ).

اما تخلیه ید هم در اموال غیر منقول و هم اموال منقول قابل طرح است.

نکته دیگر این است دعوی تخلیه ید یک دعوی غیر مالی است ولی دعوی خلع ید دعوی مالی است که این امر باعث می شود طرح دعوی تخلیه ید هزینه کمتری را در بر داشته باشد.

ارکان و شرایط دعوای خلع ید چیست؟

برای هر دعوایی وجود شرایطی لازم است. ارکان و شرایط دعوای خلع ید عبارتست از:

1. مالکیت خواهان دعوای خلع ید در ملک مورد تصرف: برای این که بتوانید دعوای خلع ید اقامه کنید باید مالک ملک موضوع دعوا باشید و یا از طرف مالک سمت قانونی داشته باشید. اولین شرط دعوای خلع ید این است که خواهان مالکیت موضوع دعوا را داشته باشد یا از طرف مالک موضوع دعوا سمت نمایندگی یا وکالت داشته باشد بنابراین باید دلایل مالکیت خود را به دادگاه تقدیم کند تا دادگاه پس از رسیدگی به دلایل مالکیت و احراز سایر شرایط دعوا در ماهیت موضوع حکم صادر نماید، زیرا رسیدگی به دعوای خلع ید فرع بر اثبات مالکیت است. بنابراین اگر شما مالک منافع ملک باشید نمی توانید دعوای خلع ید اقامه کنید و باید دعوای تخلیه ید اقامه کنید و اگر متصرف ملک باشید و مالکیت نداشته باشید باید دعوای تصرف عدوانی اقامه نمایید.
2. مال موضوع دعوا غیرمنقول باشد: مال غیرمنقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به‌ واسطه عمل انسان به نحوی که نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود» یعنی باید موضوع دعوای خلع‌ ید اموال غیرمنقول مانند زمین، خانه، آپارتمان و مغازه باشد و دعوای خلع ید نسبت به مال منقول پذیرفته نیست.
3. غاصبانه بودن ید خوانده: جهت اقامه دعوای خلع ید، لازم است که ید خوانده غاصبانه یا درحکم غاصبانه باشد و اگر کسی باید امانی یا به نحو قانونی بر مال غیرمنقول شما مسلط شد نمی توانید خلع ید او را بخواهید. باید تصرف خوانده دعوا بر مال غیر منقول بر خلاف قانون یا قرارداد و بدون اذن یا اجازه مالک یا قائم‌مقام وی باشد در صورتی که تصرفات خوانده در موضوع دعوا عنوان «غاصبانه یا در حکم غاصبانه» را نداشته باشد طرح دعوای خلع‌ ید ممکن نیست.
   

   خلع ید در ملک مشاع چگونه صورت می گیرد؟

   منظور از مالکیت مشاعی این است که دو یا چند نفر در جز جزء مالی  شریک باشند و در این حالت هرکدام برای تصرف در مال مشاع نیاز به اذن شریک یا شرکای دیگر دارند.  در مواردی که حکم خلع‌ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از آن صادر شده باشد از تمام ملک خلع‌ید می‌شود منتها تصرف محکوم‌له در ملک خلع‌ید شده مشمول مقررات املاک مشاعی است. مقررات املاک مشاعی عمدتاً در مواد ۵۷۶ و ۵۸۲ قانون مدنی است که تصرف هر شریک در ملک مشاع را منوط به اذن سایر شرکا دانسته و در صورت نبودن اذن، متصرف ضامن است. بنابراین محکوم‌له در دعوای خلع‌ید در ملک مشاعی وقتی می‌تواند تقاضای تحویل ملک متنازع فیه را به خود نماید که از سایر شرکا اذن داشته باشد.

   خلع ید علیه مستاجر ممکن است؟

   در مورد مستاجر دعوای تخلیه ید اقامه می شود نه خلع ید. خلع ید وقتی اقامه می شود که ملک شما غصب شود و درمورد مستاجر که مالک منافع می شود دعوای خلع ید درست است.

     برای خلع ید به کدام دادگاه برویم؟

طبق ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی به این دعوا نیز همانند سایر دعواهای حقوقی در صلاحیت محاکم عمومی است مگر اینکه مقنن خود مرجع اختصاصی برای رسیدگی به این نوع دعاوی تعیین نموده باشد؛ لذا خواهان باید دعوای خود را در یکی از محاکم عمومی حقوقی دادگستری طرح نماید. البته اگر خواسته دعوای کمتر از بیست میلیون تومان باشد شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی به دعوا است.

از نظر محلی نیز دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول، جهت اقامه دعوای خلع ید، دارای صلاحیت می باشد.

برای خلع ید ملک چه مدارکی نیاز داریم؟

• تصویر مصدق سند مالکيت
• به همراه داشتن كارت ملي جهت احراز هويت و كارت عابر بانك جهت پرداخت هزينۀ دادرسي الزامي است.
• استماع شهادت شهود و مطلعين
• درخواست جلب نظر کارشناس
• شماره پرونده استنادي.
  

  خلع ید از ملک چقدر زمان می برد؟

  متاسفانه دعاوی املاک در ایران بسیار طولانی میشوند و زمان مشخصی برای رسیدگی به یک دعوای ملکی مانند خلع ید قابل پیش بینی نیست. عموماً ظرف یکسال به صدور رای منتهی می شوند، اما  یکی از مزایای دعوای رفع تصرف عدوانی همین است که خارج از وقت رسیدگی و به محض صدور رای اجرا می شود درحالی که خلع ید در وقت عادی رسیدگی می شود و برای اجرای آن نیاز به قطعیت رای است.

  نمونه دادخواست

  با سلام

  احتراماً به استحضار می رساند:

  اینجانب به موجب سند مالکیت شماره …. مالک شش دانگ یک واحد آپارتمان به مساحت … متر مربع به شماره پلاک ثبتی … بخش … در شهرستان … می باشم. با توجه به این که خوانده بدون اجازه اینجانب پلاک ثبتی ذکر شده را به طور غاصبانه در تصرف خود گرفته اند، بنده با مراجعات بسیار و همچنین ارسال اظهارنامه به شماره … در تاریخ … به خوانده، خواهان رفع تصرف شدم که ایشان هیچ اقدامی در جهت رفع تصرف انجام ندادند و همچنان اصرار بر تصرف غاصبانه خود دارند. اینجانب در ابتدا برای اثبات ادعای خود به معاینه و تحقیق محلی با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری استناد می نمایم.

  فلذا با تقدیم این دادخواست به استناد مواد ۳۰، ۳۱، ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، رسیدگی و صدور حکم بر خلع ید خوانده را استدعا دارم.

  قوانین ملکی