پایگاه اینترنتی امور سپتامبر 24, 2019 0 دیدگاه

تشخیص مزاج / گرم مزاجید یا سرد مزاج؟

طب سنتی

گرم مزاجید یا سرد مزاج ما به شما می گوییم ؟

از رفتار افراد می توان نوع مزاج شان را تشخیص داد

گرمی و سردی از پایه‌ای‌ترین مباحث طب سنتی است. تمام افرادی که می‌خواهند با طب سنتی آشنا شوند، پیش از هر چیز، در مورد گرمی و سردی می‌پرسند و دوست دارند بدانند مزاجشان گرم است یا سرد…

علاوه بر این، پرسش خیلی از مراجعه‌کنندگان به متخصصان طب سنتی و حتی متخصصان تغذیه این است که غذایی که ما می‌خوریم، گرم است یا سرد.البته کسانی که با مفاهیم طب سنتی آشنا نیستند، گرمی و سردی را مفهومی غیرعلمی می‌دانند در حالی که این گرمی و سردی براساس درجه حرارت بدن نیست، یعنی فقط براساس درجه حرارت بدن، مزاج فرد یا غذایی را گرم یا سرد نمی‌دانیم بلکه گرمی و سردی یک مفهوم است که اجازه پیش‌بینی را در علم طب سنتی به متخصص این رشته می‌دهد تا براساس آن بیماری را تشخیص دهد، بتواند برنامه درمانی را تعیین و داروی موردنیاز را انتخاب و درنهایت برای حفظ سلامت بیمار اقدام کند.

● ۹ مزاج داریم نه ۴ تا!

گرمی و سردی براساس مزاج‌هاست. آنچه به‌عنوان مزاج در طب سنتی بیان می‌شود و مبتنی بر ارکان اربعه است که ۹ مزاج است اما بیشتر مردم فکر می‌کنند ما فقط ۴ مزاج داریم! این مزاج‌ها ممکن است در اثر کنش عوامل داخلی، خارجی و روانی یک شخص و مسائلی مثل فصل، سن، جنسیت، مکان زندگی و حالت‌های روانی‌ تحت‌تاثیر قرار بگیرد و دگرگون شود. به طور کلی مزاج می‌تواند اکتسابی باشد یا مزاجی که فرد با آن زاده شده است.

مزاج‌ها عبارتند از: ۱) گرم ۲) سرد ۳) خشک ۴) تر ۵) گرم و خشک ۶) گرم و تر ۷) سرد و تر ۸) سرد و خشک ۹) مزاج معتدل

اگر بخواهیم بیشتر با مفهوم سردی و گرمی آشنا شویم، بهتر است درباره علایمی که در مزاج‌ ذاتی فرد مدنظر قرار می‌گیرد، صحبت کنیم. مثلا تری و خشکی مهم است اما آنچه برای حفظ سلامت و درمان بیشتر مدنظر قرار می‌گیرد، گرمی و سردی است

● چگونه بفهمیم مزاجمان چیست؟

نشانه‌های کلی که در طب سنتی برای اینکه فردی را در گروه سرد یا گرم‌مزاج قرار دهیم به آنها توجه می‌کنیم، ۱۰ مورد است. این ۱۰ نکته، طیفی از حالت‌های ظاهری یک فرد و رفتارهای او را دربرمی‌گیرد و با توجه به آنها مزاج شخص و نوع درمان مناسب تعیین می‌شود.

یعنی طبیب هنگام لمس بدن شخص متوجه حالتی شود. این بهترین ابراز تشخیص گرمی و سردی و تری و خشکی بدن است. البته نکته مهمی در این میان وجود دارد و آن هم لزوم حاذق بودن طبیب است. مثلا کسی که خودش گرم‌مزاج باشد، باید به قدری به گرمی خود آشنا باشد که وقتی به بیمار دست می‌زند، در تشخیص مزاجش دچار اشتباه نشود و او را سردمزاج در نظر نگیرد.

دومین معیار، توجه به جثه و هیکل افراد است. کسانی که مزاج گرم و خشک و سرد و خشک دارند، معمولا لاغر هستند ولی افراد تنومند را بین افراد خشک‌مزاج نمی‌توان دید. افراد درشت‌هیکل و عضلانی، معمولا گرم و تر هستند و افرادی که درشت هستند و غلبه چربی دارند، سرد و تر.

مو هم در تشخیص مزاج گرم و سرد کمک‌کننده است. معمولا سرعت رشد موی افراد گرم و خشک، بسیار زیاد است. آنها معمولا موهای خشک و پرپشت و بادوامی دارند و در سنین بالاتر دچار ریزش مو می‌شوند. ضخامت، مجعد بودن و تیرگی مو هم به گرمی و خشکی مزاج دلالت دارد. در بیشتر افراد سرد و تر، موها صاف‌تر، نازک‌تر است و ریزش مو هم در آنها دیده می‌شود.

رنگ بدن هم برای قرار دادن فرد در گروه گرم یا سردمزاج‌ها مهم است. پس‌زمینه چهره بیشتر آدم‌ها رنگ‌ خاصی دارد و این برای تشخیص مزاج نشانه نسبتا خوبی است. البته نگاه کارآزموده‌ای برای تفکیک رنگ‌ها و مخلوط آنها لازم است.معمولا تر و تازه و سرخ بودن چهره، دلیل غلبه گرمی و تری و نشان‌‌دهنده گرمی و مزاج است اما اگر رنگ زرد در پس‌زمینه چهره دیده شود، در بیشتر موارد می‌توان حدس زد فرد دچار گرمی و خشکی مزاج است.معمولا در چهره افرادی که سرد و خشک هستند هم تیرگی می?بینیم که در طب سنتی به آن کمودت چهره گفته می‌شود.

افرادی که مزاج معتدلی دارند، خواب و بیداری‌شان هم معتدل و فعالیت مغزی‌شان مناسب است اما سردی و تری باعث پرخوابی می‌شود. به طور کلی رطوبت، خواب را افزایش می‌دهد و خشکی باعث کاهش خواب می‌شود. معمولا افراد گرم و خشک خواب کوتاه و مفیدی دارند. این اشخاص بعد از ۴ ساعت از خواب بیدار می‌شوند در حالی که همان مقدار خوابیدن برایشان کافی بوده و حواس و بدن تر و تازه‌ای دارند در حالی که افراد سرد و تر به سختی از خواب بیدار می‌شوند و مدتی که خوابیده‌اند، برایشان کافی نیست و رتق و فتق بدنشان با خواب طولانی انجام می‌شود.

وضعیت عملکرد بدن هم برای تعیین مزاج بررسی می‌شود. مثلا اینکه سرعت رشد بدن چقدر است؟ سرعت رویش مو چگونه است؟ فرد در زمان کودکی دیر دندان آورده یا زود؟ اگر افعال وکردار فرد با اضطراب و تشویش باشد، ضعف و سستی و کندی در حرکاتش دیده شود هم باید مورد توجه قرار گیرد. در رفتار و کردار افراد سردمزاج، کندی و سستی وجود دارد و در افراد گرم‌مزاج، حالت اضطراب و تشویش دیده می‌شود.

اگر بخواهیم نمونه عینی مثال بزنیم؛ بین کمدین‌ها، لویی دوفونس، نمونه‌ای از گرمی زیاد مزاج است و این را می‌توان در رفتار و حرکاتش کاملا مشاهده کرد.

توجه به مواد دفعی از بدن در شناخت مزاج کمک‌کننده است. معمولا ادرار، مدفوع و عرق افراد گرم و خشک پررنگ است و بوی تندی دارد اما در افراد سرد اینطور نیست. البته اگر کسی دچار سوءمزاج باشد و از حالت تعادل به سوی سردی و تری زیاد برود، ممکن است بوی ترش‌مانندی از بدنش متصاعد شود.

کسانی که معمولا لباس‌های زیرشان زردرنگ می‌شود یا با اندکی فعالیت عرق می‌کنند و بدنشان بویی ناخوشایند می‌گیرد هم گرم‌مزاج هستند.

توجه به ظاهر فرد و اندازه اندام‌ها هم به تشخیص مزاج کمک می‌کند. مثلا برجسته بودن عروق، وسیع بودن قفسه‌سینه، بزرگ بودن دست و پا و اعضای بدن و برجسته بودن مفاصل هم دلالت بر گرمی مزاج دارد.

یکی از نکته‌های بسیار مهم که احتمالا برایتان جالب است و می‌تواند در شناخت مزاج به شما کمک کند، چگونگی تاثیرپذیری از گرمی و سردی و رطوبت و خشکی است. برای روشن‌تر شدن این مساله، مثالی می‌زنم:

اگر بدن فردی به سرعت به گرما واکنش نشان دهد، دچار گرمی مزاج است. معمولا اگر افراد گرم‌مزاج در محیطی قرار گیرند که کم‌کم درجه حرارتش در حال بالا رفتن باشد، اولین کسانی خواهند بود که متوجه می‌شوند و سعی می‌کنند از هر راه ممکن برای خنک کردن محیط اقدام کنند.برعکس، اشخاص سردمزاج وقتی هوا سرد شود، از حالت تعادل خارج می‌شوند و خود را می‌پوشانند یا سعی می‌کنند محیط را گرم کنند.

● مزاج و حالت روانی

توجه حالت‌های روانی در تشخیص مزاج کمک‌کننده است. معمولا افراد گرم‌مزاج زود عصبانی و برانگیخته می‌شوند، به نظر دیگران در مورد خودشان توجه نمی‌کنند، با جرات و جسارت کارهای جدید را شروع می‌کنند، زیاد حرف می‌زنند، سرعت و روانی کلام زیادی دارند و صدایشان بلند است اما در افراد سردمزاج برعکس این حالت‌ها مشاهده می‌شود.

افرادی که مزاجشان گرم و تر است، معمولا شجاع، جسور و خونگرم هستند. رطوبتی که همراه با گرما می‌شود، باعث می‌شود بتوانند راحت با دیگران ارتباط برقرار کنند. افراد سردمزاج اما کم‌سخن و پراحتیاط هستند و تأنی در کلام دارند. آنها می‌توانند آرام و بدون عجله کارها را انجام دهند.

● گرم‌مزاج‌ها گرمی نخورند، سردمزاج‌ها سردی!

اینکه بعضی می‌گویند افراد گرم‌مزاج نباید گرمی بخورند و برای سردمزاج‌ها خوراکی‌های سرد خوب نیست، ‌غلط است. در حالت تعادل، یعنی وقتی فرد دچار سو‌ءمزاج نیست، فرد می‌تواند حتی در صورتی که گرم‌مزاج باشد و به خوردن خوراکی‌های شیرین و گرم متمایل، این خوراکی‌ها را در حد اعتدال مصرف کند، اما در حالت بیماری، برنامه درمانی در نظر گرفته می‌شود.

این اعتقاد غلط گاهی باعث بروز مشکلات اساسی هم می‌شود. مثلا فرد گرم‌مزاج است و در حالت متعادل ولی به تشخیص خود، برای متعادل کردن گرمی! شروع به خوردن غذاهای سرد می‌کند. ادامه این کار به مدت طولانی باعث می‌شود ببینیم مزاج بیمار گرم است ولی به علت در پیش گرفتن این رویه غلط، دچار مزاج سرد شده است. معمولا درمان چنین اشخاصی هم مشکل است.

● تغییر مزاج ممکن است

امکان تغییر ناگهانی مزاج وجود ندارد اما گاهی به مرور به علت تغذیه نادرست و تحت‌تاثیر خواب و بیداری، حالت‌های روانی و… امکان دارد غلبه اخلاط سرد اتفاق بیفتد.

فرض کنید برای آدم گرم‌ و تری حوادث ناخوشایندی رخ دهد؛ مثلا در کنکور قبول نشود، تصادف کند و نزدیکانش را در یک روز از دست بدهد و… در این حالت نمی‌توان انتظار داشت در حالت تعادل مزاج باشد! معمولا چنین کسانی دچار سوءمزاج سرد و خشک می‌شوند.

● علایم اورژانسی مزاج

تشخیص مزاج با این معیارها به قول سعدی، سهل ممتنع است. هر کدام از این معیارها وزن جدایی دارد و همسنگ نیستند اما اگر کسی بخواهد برنامه‌ای برای خودش بریزد و مزاجش را تا حدودی تشیخص دهد، بهتر است به دو مورد بیشتر توجه کند؛ اول، تاثیرپذیری از غذای گرم و سرد و دوم، تاثیرپذیری از هوای گرم و سرد.

یعنی اگر فردی خوراکی سردی مثل خیار، ماست، گوجه‌فرنگی و… خورد و دچار ضرر و مشکلی مثل افت فشارخون، ضعف، کندی ذهن و… شد، باید بداند در مرحله اول سردمزاج است و باید مراقب آنچه می‌خورد، باشد اما اگر فردی ماده‌غذایی گرمی مثل فلفل یا زنجبیل خورد و دچار مشکل شد، مثلا کهیر زد، باید بداند در گروه گرم‌مزاج‌هاست و لازم است مراقب باشد.

علاوه بر این، معمولا افراد گرم‌مزاج تمایل دارند در جای خنک (نه خیلی سرد) قرار بگیرند و افراد سردمزاج ترجیح می‌دهند در مکانی باشند که گرمای ملایمی داشته باشد.

● از کجا بفهمیم خوراکی‌ای گرم است یا سرد؟

اگر کسی بداند مزاجش سرد یا گرم است، می‌تواند وقتی ماده‌غذایی‌ای به او صدمه می‌زند و گرمی یا سردی‌اش را بیشتر می‌کند، بفهمد سرد است یا گرم. راه دیگر هم پرسش از متخصصان طب سنتی است چون خیلی باورها در این مورد غلط است؛ مثلا خیلی‌ها فکر می‌کنند خاکشیر سرد است در حالی که گرم و تر است یا بادمجان گرم و خشک و سودازاست در حالی که برخی آن را سرد می‌دانند!

● و اما چند خوراکی گرم و سرد پاییزی!

گرم: گردو، کاکائو، خاکشیر، بادمجان

سرد: پرتقال، نارنگی، انار،‌ خیار، ازگیل (برخی منابع) و ماهی‌های اقیانوس

[wiloke_posts_slider post_type=”post” order_by=”post_date” posts_per_page=”5″ show_posts=”3″ image_size=”370,280″ categories=”1475″]