جرایم رایانه ای چیست؟

جرایم رایانه ای عبارت اند از جرایمی که در فضای مجازی رخ می دهند. به عبارت دیگر می توان گفت هر فعل یا ترک فعلی که در یا از طریق یا به کمک رایانه یا از طریق اتصال به اینترنت، چه به طور مستقیم یا غیرمستقیم رخ دهد و توسط قانون ممنوع گردیده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده باشد، جرم رایانه ای محسوب می شود.

بنابراین، با توجه به تعریف فوق جرایم رایانه ای را می توان به سه دسته تقسیم کرد :

1. جرایمی که در آنها رایانه و تجهیزات جانبی آن موضوع جرم واقع می شود. مانند: سرقت، تخریب و….
2. جرایمی که در آنها رایانه به عنوان ابزار ارتکاب جرم به کارگرفته می شود که معمولا از طریق شبکه های رایانه ای و اینترنت رخ می دهد. مثل کلاهبرداری، جعل و سرقت رایانه ای و ….
3. جرایمی که می توان آنها را جرایم سایبری نامید که در فضای مجازی به وقوع می پیوندد، اما آثار آنها در دنیای واقعی ظاهر می شود. مانند نفوذ غیر مجاز، شنود غیر مجاز، انتشار ویروس، کرم های رایانه ای و …

برخی معتقدند گوناگونی تعاریف ارائه شده از جرایم رایانه‌ ای ناشی از اختلاف در دیدگاه‌هاست. برخی آن را ناشی از تفاوت در میزان دانش و آگاهی صاحب نظران می‌دانند، اما به نظر می‌رسد مشکلات موجود در تعریف جرم رایانه‌ای بیشتر از ماهیت و گستره وسیع این جرم ناشی می‌شود.

مصادیق جرایم رایانه ای چیست؟

مصادیق جرایم رایانه ای را می توان طبق قانون در موارد زیر دانست. در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

• دسترسی غیر مجاز به داده یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
• شنود غیر مجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیر عمومی در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج مغناطیسی یا نوری
• جاسوسی یارانه ای
• جعل رایانه ای
• تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی
• سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
• جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
• هتک حیثیت و نشر اکاذیب
• تولید، انتشار یا در دسترس قرار دادن یا معامله داده ها یا نرم افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی
• فروش یا انتشار یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر داده ای که امکان دسترسی غیرمجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی متعلق به دیگری را فراهم آورد
• انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه ای و تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرایم رایانه ای کدام است؟

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که در صورت وقوع جرم کدام دادگاه مرجع صالح جهت رسیدگی به این نوع از جرایم محسوب می شود؟

در پاسخ به این سوال می توان گفت مطابق مواد ۳۰ و ۳۱ قانون جرایم رایانه‌ ای مصوب سال ۱۳۸۸، قوه قضاییه موظف است به تناسب ضرورت، شعبه یا شعبی از دادسراها، دادگاه‌های عمومی و انقلاب، نظامی و تجدیدنظر را برای رسیدگی به جرایم رایانه‌ای اختصاص دهد.

در این زمینه قضات دادسراها و دادگاه‌های مذکور باید از میان قضاتی که آشنایی لازم به ‌امور مربوط به رایانه را دارند، انتخاب شوند.

جرایم رایانه ای چه مجازاتی را به دنبال دارد؟

جرایم رایانه ای نیز مانند هر جرم دیگری مجازاتی را به دنبال دارد. این مجازات در چارچوب قوانین جرایم رایانه‌ای به شرح زیر تعیین شده است:

• مطابق ماده ۷۲۹ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت‌شده است، دسترسی یابد، به ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۳۰ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز، محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه‌ای رایانه‌ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری را شنود کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۳۲ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به قصد دسترسی به داده‌های سری موضوع ماده (۳) این قانون، تدابیر امنیتی سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی را نقض کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۳۶ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز داده‌های دیگری را از سامانه‌ های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده حذف یا تخریب یا مختل یا غیرقابل پردازش کند، به شش ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۳۸ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز با اعمالی از قبیل مخفی کردن داده‌ها، تغییر گذرواژه یا رمزنگاری داده‌ها مانع دسترسی اشخاص مجاز به داده‌ها یا سامانه‌ های رایانه‌ای یا مخابراتی شود، به ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۴۰ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده‌ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از یک تا ۲۰ میلیون ریال و در غیر این صورت به ۹۱ روز تا یک سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۴۱ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، ‌ محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن، به یک تا پنج سال حبس یا جزای نقدی از ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۴۲ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده، محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله کند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگه‌داری کند، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۴۴ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر شخص دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۴۵ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به وسیله سامانه‌ های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به ۹1 روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• مطابق ماده ۷۴۶ قوانین جرایم رایانه ای، هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، راسا یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت، به ۹۱ روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی از پنج تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• قوانین کیفری