مجازات قسم و شهادت دروغ
شهادت، به عنوان یکی از مهمترین ادله اثبات دعوی در حقوق و یا به عنوان بینه شرعیه از اموری است که در مجازات اسلامی گاهی دلیل اثبات جرم و گاهی موجب حد و قصاص نیز بوده است. شهادت یا قسم از نظر حقوقی به دو بخش تقسیم می‌شود، اول، قسم مقدماتی یا یمین‌العقد که این قسم در ابتدای تنظیم قرارداد یا شروع کاری برای انجام یا عدم ارتکاب عملی در آینده می‌باشد، از قبیل سوگند قاضی، وکیل دادگستری، ریاست جمهور و غیره قبل از شروع فعالیت. دوم قسم قضایی یا قسم به مفهوم مطلق که مدعی یا منکر انجام امری، برای اثبات ادعای خود یا رد ادعای دیگری، در محضر دادگاه سوگند یاد می‌نماید.
شرایط شاهد
ماده ۱۷۷ قانون مجازات اسلامی شرایط شاهد شرعی را مشخص کرده است. این شرایط شامل بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، طهارت مولد، ذی نفع نبودن در موضوع، نداشتن دشمنی با طرفین یا یکی از آنها، عدم اشتغال به تکدی و ولگرد نبودن است. صحت این شرایط باید توسط قاضی تایید شود و در صورتی که شاهد یکی از این شرایط را نداشت تنها اظهارات او شنیده می شود و تشخیص میزان تأثیر و ارزش این اظهارات در حدود علم قاضی می‌باشد.
شرایط شهادت
برای شهادت شرایط و ضوابطی لازم است تا شهادت قابل استفاده باشد. در بخش ذیل برخی از این شرایط مورد بررسی قرار می گیرند.
الف) قطعی و یقینی بودن شهادت: شهادت شاهد، باید از روی قطع و یقین باشد، اظهار با تردید و شک اعتبار ندارد. شاهد باید از طریق حواس خود بر مورد شهادت اطلاع یافته باشد.
ب) تطبیق شهادت با دعوی: هر گاه دعوی نسبت به امری باشد و از سوی دیگر مفاد شهادت، امر دیگری را ثابت کند، آن شهادت اثری نخواهد داشت. در موردی که شهادت جزئی از ادعا را ثابت کند، به همان میزان موثر است. مثلاً مدعی می گوید ده هزار تومان به متهم پرداخت کرده ولی شاهد می گوید: من دیدم هزار تومان پرداخت نموده، که در همین حد هزار تومان شهادت شاهد کافی و موثر است.
ج) توافق شهادت شهود در معنی: شهادت شهود باید در معنی توافق داشته باشد، لازم نیست الفاظ و عباراتی که شهود به کار می برند یکسان باشد ولی لازم است معنی و مفهوم آن ها یکی باشد. بنابراین اگر شهود به اختلاف شهادت دهند، قابل اثر نخواهد بود. مگر در صورتی که از اظهارات آنها یقینی مشترک به دست آید. مثلاً اگر شهادت یکی بر وقوع واقعه در روز باشد و دیگری در شب، معلوم است چنین شهادتی در معنی توافق ندارد. ولی اگر مثلاً نسبت به پرداخت پول و نحوه پرداخت و زمان آن اختلافی نباشد ولی در میزان مبلغ یکی هفتصد تومان، یکی هشتصد تومان نقل می کند ، باید نظر متقن را که هفتصد تومان است ملاک قرار داد.
کیفیت ادای شهادت
۱ – دادگاه باید شهادت هر شاهد را بدون حضور شاهدان دیگر بشنود تا شاهد فقط متکی به حافظه ی خود باشد و اظهارات شاهدان دیگر در بیان او موثر نباشد.
۲ – قبل از اداء شهادت مشخصات شاهد سؤال می شود. این موضوع به این دلیل است که اگر موجبات ممنوعیت او از شهادت موجود است ، شهادت وی اخذ نشود.
۳ – دادرس دادگاه قبل از بیان گواهی، مجازات شهادت دروغ را به شاهد تذکر می دهد و شاهد سوگند یاد می کند که تمام حقیقت را بگوید و غیر از حقیقت چیزی نگوید.
هیچ یک از اصحاب دعوا نباید اظهارات گواه را قطع کنند. بعد از اتمام شهادت، دادرس می تواند هر سؤالی را که برای کشف حقیقت و مبانی گواهی لازم بداند از شاهد سوال نماید. همچنین اصحاب دعوا می توانند توسط دادگاه سؤالاتی از گواه بپرسند. شاهد باید صریحاً مورد شهادت را بیان کند؛ شک و تردید در اظهارات خود نداشته باشد و بیاناتش در تمام مراحل تحقیق بدون اختلاف و یکنواخت باشد.
۴ – اصحاب دعوی می توانند از شاهد سؤال کنند، ولی هیچ یک حق ندارند صحبت های شاهد را قطع کنند.
مجازات شهادت دروغ
شهادت دروغ عبارت است از ادای گواهی دروغ توسط گواه نزد مقامات رسمی در دادگاه، برای این جرم در قانون اسلامی مجازات هایی در نظر گرفته شده است که به قرار زیر است:
- بر اساس ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به ۳ ماه و یک روز تا ۲ سال حبس یا به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
همچنین در مواردی که دادگاه از مطلعین درخواست ادای شهادت و یا اطلاع کند و بعد معلوم شود که خلاف واقع شهادت داده‌اند، اعم از این که به نفع یا ضرر یکی از طرفین دعوا باشد، علاوه بر مجازات شهادت دروغ چنانچه شهادت خلاف واقع آنان موجب وارد آمدن خسارتی شده باشد به موجب آن نیز محکوم خواهند شد.
- شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود بی‌اثر است. اگر محکوم‌به موجود باشد مسترد شود و اگر این امر ممکن نباشد باید شهودی که شهادت کذب داده‌اند خسارت را بپردازند.
